piątek, 14 grudnia 2018

Mechanizm zderzenia bocznego a potencjalne urazy.

Jeśli Ratownik Medyczny na dowolnym poziomie zaawansowania nie rozumie zasad kinematyki czy innych mechanizmów niektóre obrażenia mogą zostać pominięte. Znajomość tych zasad pozwala na sformułowanie pewnych przypuszczeń w oparciu o oględziny miejsca zdarzenia i powiązania z nim typowych obrażeń. Odpowiednie informacje oraz podejrzenia dotyczące obrażeń mogą zostać przekazane SOR. Leczenie podejrzewanych obrażeń można prowadzić na miejscu zdarzenia oraz w drodze tak aby zapewnić pacjentowi jak najodpowiedniejszą opiekę i nie wyrządzać dalszej szkody.

Obrażenia które nie są od razu oczywiste a mimo to ciężkie mogą być śmiertelne bo nie podjęto ich leczenia na miejscu zdarzenia ani w drodze do centrum urazowego czy odpowiedniego szpitala. Wiedzieć gdzie szukać i jak oceniać pacjenta pod kątem urazów jest równie ważne jak wiedzieć co robić po ich znalezieniu. Pełny i dokładny opis przebiegu zdarzenia prowadzącego do urazu oraz odpowiednia interpretacja tych informacji może w tym pomóc. Większość obrażeń może zostać przewidzianych dzięki właściwie przeprowadzonej ocenie miejsca zdarzenia jeszcze przed przejściem do badania pacjenta.



Ogólne zasady związane z mechaniką i kinetyką urazu dotyczące miejscowych skutków urazów tępych i przenikających odnoszą się do zagadnienia miejscowej patofizjologii urazów. Zasady ogólne to prawa fizyki rządzące wymianą energii oraz ogólne skutki tej wymiany. Zasady mechaniki odnoszą się do interakcji z ludzkim ciałem oraz poszczególnych składników zdarzenia w przypadku urazów tępych (zderzenia pojazdów mechanicznych, upadki), urazów przenikających oraz wybuchów.

Wszystkie przypadki wymagają prawidłowego leczenia prowadzonego przez znającego się na rzeczy i wnikliwego ratownika medycznego udzielającego pomocy przedszpitalnej. Pamiętać należy iż poszkodowani w wypadkach o dużej energii są szczególnie narażeni na ciężkie obrażenia. U 5-15% tych pacjentów mimo prawidłowych oznak życiowych i braku ewidentnych obrażeń zewnętrznych w badaniu wstępnym po czasie w badaniu powtórnym stwierdza się ciężkie obrażenia. Należy więc założyć że u poszkodowanego z wypadku o dużej energii występują ciężkie obrażenia aż do momentu ich wykluczenia. 
W przypadku zderzenia bocznego pojazdów mechanicznych dochodzi do gwałtownego zmniejszenia prędkości i wytworzenia się trzech kolizji: 

- pojazdu z obiektem lub innym pojazdem, 
- niezabezpieczonego pasażera z wnętrzem pojazdy, 
- wewnętrznych narządów pasażera z innymi narządami lub ścianą jamy ciała w której się znajdują.

Przykładem może być pojazd uderzający w drzewo. Do pierwszej kolizji dochodzi w momencie uderzenia pojazdu w drzewo. Mimo że pojazd się zatrzymuje nie przypięty kierowca nadal porusza się do przodu , druga kolizja ma miejsce kiedy kierowca uderza w kierownicę i przednią szybę. Mimo że teraz kierowca przestaje się już poruszać do przodu wiele z jego narządów wewnętrznych pozostaje w ruchu do czasy kiedy uderzą w inny narząd lub ścianę jamy ciała, bądź kiedy zostaną nagle zatrzymane przez więzadło, powięź, naczynie lub mięsień jest to trzecia kolizja.
Mechanizm zderzenia bocznego zaczyna działać kiedy pojazd bierze udział w kolizji w której drogi pojazdów się przecinają, lub kiedy pojazd zaczyna się obracać wypada z drogi i uderza w słup, drzewo lub inną przeszkodę znajdującą się przy drodze. Jeśli kolizja ma miejsce na skrzyżowaniu pojazd uderzony zacznie się poruszać w kierunki od siły wytworzonej przez pojazd uderzający. Bok pojazdu lub drzwi zaczynają napierać na bok pasażera, pasażerowie mogą doznać obrażeń gdyż z boku spowodowane zostało ich przyśpieszenie lub ponieważ przedział pasażerów zostaje wgięty do środka przez wychylenie się drzwi. Obrażenia wywołane ruchem pojazdu są mniej ciężkie jeśli pasażer jest przypięty i zaczyna się poruszać razem z pojazdem tuż po uderzeniu.

fot: ITLS

Obszary które mogą odnieść obrażenia w zderzeniu bocznym:

A. Klatka piersiowa - zgniecenie ściany klatki piersiowej do środka może spowodować złamanie żeber, stłuczenie płuca lub urazy kompresyjne narządów znajdujących się w klatce piersiowej poniżej przepony, a także urazy wywołane przeciążeniem np odma prężna. Obrażenia tętnicy wywołane siłami ścinającymi również mogą być efektem bocznego przyspieszenia, obojczyk może zostać poddany ściskaniu i ulec złamaniu jeśli siła oddziałuje na bark.

B. Brzuch i miednica - ingerencja w głąb pojazdu uciska i powoduje pęknięcie miednicy oraz wpycha głowę kości udowej z panewki. Dla pasażerów znajdujących się po stronie kierowcy istnieje duże ryzyko doznania urazu śledziony, gdyż znajduję się ona po lewej stronie, natomiast pasażerowie po stronie pasażera narażeni są  na odniesienie obrażeń wątroby. Dość często obrażenia kończyn górnych, dolnych.

C. Szyja - tułów może przemieścić się tak że nie będzie tworzył jednej linii z głową zarówno w kolizjach bocznych jak i zdarzeniach tylnych. Miejsce przyczepu głowy znajduje się za środkiem ciężkości głowy i niżej od niego z tego powodu ruch głowy w stosunku do szyi obejmuje zgięcie głowy na bok i rotację. Może to spowodować złamanie kręgów a jeszcze bardziej prawdopodobnie przemieszczenie powierzchni stawowych i zwichnięcie kręgów.

D. Głowa - głowa może uderzyć o ramę drzwi, szybę.

Zobacz video: 




Wypadek karetki w Ostrowie Wielkopolskim - zderzenie boczne. 


Dla lepszego zrozumienia istoty utraty krwi należy wiedzieć jaka jej objętość krąży w organizmie człowieka :

- wcześniak - jest to 100 ml/kg masy ciała
- noworodek - 90 ml/kg masy ciała
- dziecko w wieku przedszkolnym - 80 ml/ kg masy ciała
- dziecko w wieku szkolnym - 75 ml/kg masy ciała 
- dorosły 70 ml/kg masy ciała"

"U małych dzieci (ze względu na dużą rezerwę sercowo-naczyniową) objawy wstrząsu nie występują, dopóki utrata objętości krwi  krążącej nie przekroczy 25% jej prawidłowej objętości. "

Udzielający pomocy ratownik powinien się orientować jaką objętość krwi utracił ranny w zależności od miejsca zranienia. Dorosły człowiek może stracić :

- 1000 ml krwi z rany klatki piersiowej (jedna strona)
- 2000 ml krwi z uszkodzonej wątroby
- 2000 ml krwi z uszkodzonej śledziony
- 5000 ml krwi ze uszkodzonej miednicy
- 800 ml krwi ze złamanej kości ramiennej
- 400 ml krwi ze złamanego przedramienia
- 2000 ml krwi ze złamanego uda
- 1000 ml krwi ze złamanego podudzia "

Doktor medycyny R. Adams Cowley stworzył pojęcie "złotej godziny" po urazie. Uważał on ze czas pomiędzy wystąpieniem obrażenia a podjęciem ostatecznego leczenia jest decydujący. W tym czasie dokonują się szkody w całym organizmie gdyż krwawienie nie jest opanowane a tkanki nie są odpowiednio nasycane tlenem z powodu ograniczonej perfuzji. Jeżeli krwawienie nie zostanie opanowane a prawidłowe nasycenie tlenem nie zostanie przywrócone w ciągu 1 godziny od powstania obrażenia szanse pacjenta na przeżycie gwałtownie spadają.
Pamiętaj !

Każdy chory będący we wstrząsie wywołanym urazem musi być bez zwłoki transportowany do najbliższego szpitala z oddziałem chirurgii ogólnej gdyż zaopatrzenie pacjenta z krwawieniem wewnętrznym lub niemożliwym do opanowania krwawieniem zewnętrznym jest możliwe jedynie na sali operacyjnej. W tych sytuacjach wszelkie czynności opóźniające rozpoczęcie leczenia operacyjnego zmniejszają szansę poszkodowanego na przeżycie ! 

Przykład:

"ZRM został wezwany na miejsce wypadku komunikacyjnego, zderzenie pojazdu z drzewem: 2 ofiary śmiertelne, 1 osoba ciężko ranna. U poszkodowanego stwierdzono nieprzenikające obrażenia klatki piersiowej i brzucha, rozpoznano hipotensję i tachykardię. Podejrzenie krwawienia do jamy otrzewnej. Podjęto decyzję o wezwaniu HEMS w celu przetransportowania pacjenta do centrum urazowego. Czas oczekiwania na śmigłowiec 20 min. W trakcie lotu doszło do NZK. Pacjent zginął z powodu krwawienia do jamy otrzewnej. Odległość z miejsca wypadku do najbliższego szpitala z oddziałem chirurgii ogólnej wynosiła 10 min. "

Należy pamiętać że w żadnym wypadku nie można opóźniać dotarcia chorego do szpitala.
fot. Kacper Chudzik - źródło: Gazeta Wrocławska

Źródło: International Truma Life Support, Prehospital Trauma Life Support, Advanced Trauma Life Support, European Trauma Course, Postępowanie przedszpitalne w obrażeniach ciała - Przemysław Guła, Waldemar Machała

piątek, 9 listopada 2018

OGRANICZENIE RUCHOMOŚCI KRĘGOSŁUPA U PACJENTÓW URAZOWYCH 2018 - konsensus oparty na dostępnych recenzjach naukowych, opublikowanych dowodach oraz opiniach ekspertów. Takiego ujednoliconego stanowiska nie znajdziecie jeszcze w żadnej książce ! 
Amerykańskie Towarzystwo Chirurgów - Sekcja Urazowa (ACS-COT), Amerykańskie Towarzystwo Lekarzy Medycyny Ratunkowej (ACEP) oraz Narodowe Stowarzyszenie Lekarzy Ratunkowych ( NAEMSP) w przeszłości wydawały różne stanowiska i wytyczne na temat roli desek ortopedycznych i innych unieruchomień kręgosłupa w warunkach przedszpitalnych.  
Niniejsze stanowisko jest ujednolicone i dedykowane dla zastosowania przez personel Systemu PRM (lekarzy systemu, ratowników medycznych, pielęgniarzy systemu), lekarzy SOR, ale również przez chirurgów urazowych, dążących do poprawy opieki nad ofiarami urazów w obrębie swojej dziedziny. Tego dokumentu nie należy traktować jako kompletny przegląd dotychczasowych publikacji, a raczej jako konsensus oparty na dostępnych recenzjach naukowych, opublikowanych dowodach oraz opiniach ekspertów.


NAJWAŻNIEJSZE WNIOSKI:

1. Niestabilne urazy kręgosłupa mogą progresować do ciężkich urazów neurologicznych w przypadku obecności nadmiernych ruchów kręgosłupa po urazie. 
2. Obecne techniki ograniczają lub jedynie redukują niezamierzone ruchy kręgosłupa, nie zapewniając jednak właściwego unieruchomienia kręgosłupa. Z tego właśnie powodu termin "ograniczenie ruchomości kręgosłupa" ( SMR - spinal motor restriction), a nie "unieruchomienie kręgosłupa" jest bardziej właściwy, chociaż oba stwierdzenia mają wspólny sens. Celem jednego i drugiego jest maksymalne zniwelowanie niezamierzonych ruchów potencjalnie uszkodzonego kręgosłupa. 
3. Użycie desek ortopedycznych, jako próba unieruchomienia kręgosłupa ma znaczenie historyczne, zaś ograniczenie ruchów kręgosłupa może być osiągnięte również przy użyciu noszy podbierakowych, materaca próżniowego, noszy ambulansu lub podobnych urządzeń, w których pacjent może być pewnie zabezpieczony. 
4. Wskazania do zastosowania SMR po urazie tępym obejmują : 
nagłe i pogłębiające się zaburzenia świadomości (GCS <15, objawy zatrucia)
bolesność w linii pośrodkowej karku i kręgosłupa lub tkliwość tych okolic
ogniskowe objawy neurologiczne lub skargi na drętwienie lub osłabienie motoryki
deformacje anatomiczne kręgosłupa
inne lub rozległe okoliczności urazu ( np. złamania kości długich, duże ubytki skóry i tkanek, urazy zmiażdżeniowe, rozległe oparzenia, zaburzenia zachowania, bariera komunikacyjna) lub podobne urazy mogące osłabiać zdolność pacjenta do reakcji na badanie fizykalne. 
5. SMR, jeśli wskazane, powinny być zastosowane na całej długości kręgosłupa, ze względu na ryzyko odległych urazów. Odpowiednio dopasowany kołnierz szyjny jest ważnym komponentem SMR i powinien być użyty do ograniczenia ruchów kręgosłupa szyjnego już w trakcie przygotowywania kolejnych składowych SMR. Pozostałe części kręgosłupa powinny być stabilizowane poprzez utrzymywanie głowy, szyi i tułowia w osi. Może to być osiągnięte poprzez ułożenie pacjenta na desce ortopedycznej, noszach podbierakowych, w materacu próżniowym lub bezpośrednio na noszach. Jeżeli elewacja głowy jest niezbędna, urządzenie użyte do stabilizacji kręgosłupa powinno być uniesione tylko na poziomie samej głowy tak, by kręgosłup szyjny oraz tułów pozostawały w ułożeniu osiowym. SMR nie może zostać poprawnie wykonane u pacjenta w pozycji siedzącej. 
6. Każde przewożenie i przenoszenie pacjenta może wyzwalać niezamierzone przemieszczenia niestabilnego urazu kręgosłupa. Szczególną uwagę należy skupiać na przenoszeniu pacjenta z jednej powierzchni na drugą (np. z ziemii na nosze ). Rekomendowanymi do tego celu urządzeniami są deski ortopedyczne, podbieraki oraz materace próżniowe, ponieważ pomagają one w transporcie pacjenta, jednocześnie pozwalając na minimalizację ruchów zgięciowych i wyprostnych oraz rotacji potencjalnie uszkodzonego kręgosłupa. 
7. W momencie właściwego ułożenia pacjenta na noszach ambulansu, urządzenia użyte do przeniesienia lub wydobycia chorego mogą zostać usunięte jedynie w przypadku obecności odpowiedniej ilości przeszkolonego personelu, pozwalającego zminimalizować ilość niepotrzebnych ruchów podczas usuwania w/w sprzętu. Należy rozważyć stosunek ryzyka manipulacji pacjentem do korzyści związanych z usunięciem w/w urządzeń. Jeżeli przewidywany czas transportu jest krótki, lepszym rozwiązaniem jest przewóz pacjenta w urządzeniu stabilizującym i usunięcie go dopiero po przybyciu do szpitala. Jeżeli jednak zostaje podjęta decyzja o usunięciu sprzętu stabilizującego na miejscu wezwania, SMR powinno być utrzymane poprzez zapewnienie pacjentowi bezpiecznego i stabilnego ułożenia na noszach w karetce z założonym kołnierzem szyjnym. 
8. Szpitale powinny być przygotowane oraz wyposażone w odpowiedni sprzęt, by po przybyciu pacjenta zapewnić ostrożne i szybkie usunięcie desek ortopedycznych, podbieraków oraz materacy próżniowych najszybciej jak to możliwe. Bezpieczne przełożenie pacjenta może wymagać rolek lub innych urządzeń, które zapewniają utrzymanie SMR podczas w/w czynności. Powinny zostać opracowane wewnętrzne procedury, by zapewnić odpowiednią liczbę przeszkolonych osób, które są dostępne do pomocy w przekładaniu pacjenta tak, by zminimalizować ryzyko nieumyślnego przemieszczenia potencjalnie uszkodzonego kręgosłupa.  
9. SMR u dzieci : 
A. Wiek nie powinien być jedynym kryterium decyzji o zastosowaniu przedszpitalnego zabezpieczenia kręgosłupa, zarówno u dzieci najmłodszych, jak i u dzieci potrafiących właściwie zrelacjonować okoliczności urazu. 
B. Problem z małymi dziećmi stanowi bariera komunikacyjna, jednak nie powinno to wymuszać zastosowania SMR wyłącznie ze względu na powyższe. 
C. Na podstawie dostępnej wiedzy pediatrycznej, zatwierdzonej przez Sieć Nauk Stosowanych w Dziecięcej Medycynie Ratunkowej (PECARN), kołnierz szyjny powinien być założony, jeżeli pacjent prezentuje poniższe symptomy : 
a) skarży się na ból szyi
b) w kręczu szyi (torticollis)
c) obecność deficytów neurologicznych
d) zaburzenia stanu świadomości ( GCS<15) : zatrucie, pobudzenie, bezdech, hypopnea, sennośc, itd.
e) duży mechanizm urazu ( silne zderzenie podczas kolizji, skok do wody) oraz znaczny uraz tułowia 
D. Nie ma dowodów potwierdzających wysokie ryzyko występowania rozproszonych, wielopoziomowych urazów kręgosłupa u dzieci. Częstość występowania rozproszonych, wielopoziomowych urazów, jak i sąsiadujących ze sobą wielopoziomowych urazów jest ekstremalnie niska i wynosi ok. 1% ogółu urazów.  
E. Należy minimalizować czas ułożenia dziecka na desce ortopedycznej, rozważając stabilizację w materacu próżniowym lub na specjalnie przeznaczonych do tego podkładkach, jako dodatek zmniejszający ryzyko bólu i powstania odleżyn, jeżeli przewidywany czas unieruchomienia jest długi 
F. Ze względu na dużą rozbieżność stosunków wielkości głowy do wielkości tułowia u małych dzieci, w porównaniu do osób dorosłych, koniecznym może być użycie dodatkowych podkładek pod ramiona, by zapobiec nadmiernemu zgięciu kręgosłupa podczas stosowania SMR. 

źródło: Prehospital Emergency Care, Spinal Motion Restriction in the Trauma Patient – A Joint Position Statement 2018, https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/10903127.2018.1481476, fot: pixabay.com, www.flickr.com.

Serdecznie podziękowania dla:

Tomasz Górecki (Diakonia Wang) za naprowadzenie na tekst :) 
Wojciech Radomski za tłumaczenie :) 

czwartek, 25 października 2018

Cukrzyca - hipoglikemia...

Hipoglikemię rozpoznaje się przy obniżeniu stężenia glukozy we krwi poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l), niezależnie od występowania objawów klinicznych, które u części osób, zwłaszcza chorujących od wielu lat na cukrzycę typu 1, mogą pojawiać się dopiero przy niższych wartościach glikemii.

Etiopatogeneza:

Wartość 70 mg/dl należy uznać za stężenie alertowe wymagające spożycia węglowodan bądź dostosowania dawki leków obniżających glikemię, niezależnie od wystąpienia objawów lub ich braku, w celu przeciwdziałania dalszemu jej spadkowi. Stanowi to uzasadnienie dla wyznaczenia wartości granicznej dla zagrażającej hipoglikemii na poziomie 70 mg/dl.

Za klinicznie istotną hipoglikemię należy uznać wartość mniejszą od 54 mg/dl (3 mmol/l). Objawy hipoglikemii mogą też wystąpić przy wyższych wartościach glikemii (> 100 mg/dl), wówczas gdy dochodzi do jej szybkiego obniżenia. Tak zwana nieświadomość hipoglikemii, określana jako nieodczuwanie patologicznie niskich (£ 70 mg/dl, tj. £ 3,9 mmol/l) wartości glikemii, jest istotnym powikłaniem częstego występowania epizodów hipoglikemii

Ciężka hipoglikemia jest epizodem wymagającym pomocy innej osoby w celu podania węglowodanów, glukagonu lub podjęcia innych działań. Wartości glikemii podczas epizodu mogą być niedostępne, jednak ustąpienie objawów po powrocie glikemii do normy jest uznawane za wystarczający dowód, że epizod był spowodowany niskim stężeniem glukozy we krwi. (5)

Klasyfikację hipoglikemii według International Hypoglycemia Study Group, 2017.


Rys. Klasyfikację hipoglikemii według International Hypoglycemia Study Group, 2017. Źródło: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, S. 35

Należy zwrócić uwagę że hipoglikemii nie klasyfikujemy na podstawie wartości glikemii a na podstawie objawów i sposobu opanowania tej patologii.

Przyczyny hipoglikemii:

- błędy w insulinoterapii
- nadmierna dawka leków doustnych
- dążenie do zbyt szybkiego wyrównania
- błędy żywieniowe (nieadekwatny posiłek, alkohol)
- zaburzenia ze stron układu pokarmowego (biegunka, wymioty,gastropareza)
- zmiany wchłaniania insuliny(miejsce wstrzyknięcia, wysiłek fizyczny, nowa fiolka insuliny)

Objawy: 

- bladość, drżenie mięśniowe
- nagle występujące uczucie głodu
- tachykardia
- wzrost ciśnienia
- lęk
- zimne poty
- bóle i zawroty głowy, zmęczenie, rozdrażnienie
- częste ziewanie i drętwienie wokół ust
- zaburzenia widzenia i podwójne widzenie
- zaburzenia ruchowe, zaburzenia mowy
- upośledzenie zdolności poznawczych, zaburzenia koncentracji
- splątanie
- zmiana nastroju
- okresowy przejściowy niedowład połowiczny
- drgawki
- stan przedśpiączkowy, śpiączka i nawet śmierć
- zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę (emocje, miesiączka, naturalne remisja) (6)

Postępowanie przedszpitalne:

U przytomnego podaje się 10 - 20 g glukozy w formie tabletek lub słodki płyn - osłodzoną wodę, coca - colę, słodki sok. Wzrost glikemii następuje po 10 - 20 min. Następnie należy spożyć węglowodany złożone (ciastko, kanapka) i oznaczyć glikemię po 60 min w celu uniknięcia ponownego incydentu. Rozważyć podanie glukagonu podskórnie lub domięśniowo, przeszkolić osoby bliskie pacjentowi w zakresie podawania glukagonu.

U nieprzytomnego chorego lub osoby mającej problemy z połykaniem należy podać dożylnie 20 % glukozę 0,2 g/ kg mc a następnie podłączyć wlew 10% glukozy i kontynuować aż do odzyskania przytomności pod kontrolą glikemii. W sytuacji braku dostępu do żyły należy podać domięśniowo 1 mg (0,5 mg u dzieci < 6. rż.); glukagonu co podnosi glikemię o około 50 mg % a następnie po odzyskaniu przytomności podać węglowodany doustnie. (7)

U chorych na cukrzycę leczonych insuliną lub pochodnymi sulfonylomocznika mogą wystąpić przedłużające się epizody hipoglikemii, które czasami wymagają długotrwałego wlewu roztworu glukozy.

W przypadku wystąpienia incydentu ciężkiej hipoglikemii należy rozważyć hospitalizację chorego, ze względu na stan zagrożenia życia związany z możliwością rozwoju nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym. (5)

źródło: (5)Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, 2018, tom 4, nr 1, Hipoglikemia s.34- 36; (6)Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych (2016), Krystyna Sosada. Stany zagrożenia życia spowodowane zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej i kwasowo zasadowej /Hipoglikemia s. 334-337; (7)Interna Szczeklika mały podręcznik 2017.2018, Zaburzenia gospodarki węglowodanowej/ostre powikłania cukrzycy/hipoglikemia  s. 855- 856

czwartek, 18 października 2018

Zaburzenia rytmu serca : Częstoskurcze

Definicja:


Częstoskurcz definiuje się jako rytm serca o częstotliwości powyżej 100/min, który może mieć pochodzenie nadkomorowe i komorowe.

Etiopatogeneza:

Wśród mechanizmów arytmogenezy wyróżniamy: zaburzenia tworzenia impulsu, zaburzenia przewodzenia impulsu i pobudzenie krążenia (reentry). Praktycznie wszystkie choroby serca mogą powodować zaburzenia rytmu serca, lecz do najbardziej arytmogennych i zwiększających ryzyko nagłego zgonu sercowego należą: choroba wieńcowa, kardiomiopatie, choroby kanałów jonowych takie jak zespół wydłużonego i skróconego QT, zespół Brugadów , wielokształtny częstoskurcz komorowy zależy od katecholamin.

Na potrzeby stanów nagłych częstoskurcze należy podzielić na częstoskurcze z szerokimi zespołami QRS lub wąskimi zespołami QRS, które z kolei mogą być miarowe lub niemiarowe. Ratownik Medyczny musi umieć odróżnić tachykardię zatokową od częstoskurczu z wąskimi (częstoskurcz nadkomorowy) lub szerokimi zespołami QRS. Należy pamiętać, że częstoskurcz z szerokimi zespołami QRS najczęściej jest pochodzenia komorowego, natomiast nieregularny częstoskurcz z wąskimi zespołami QRS to najprawdopodobniej migotanie przedsionków, ale może być także trzepotaniem przedsionków lub wieloogniskowym częstoskurczem przedsionkowym. (39,40)

Objawy niepokojące:

To, jak szybko i w jaki sposób należy leczyć pacjenta z zaburzeniami rytmu serca, zależy od tego, czy występują objawy niepokojące. Niżej opisane objawy niepokojące wskazują na niestabilny stan pacjenta oraz ryzyko pogorszenia tego stanu, całkowicie lub częściowo na skutek arytmii:

Wstrząs – hipotensja (ciśnienie skurczowe krwi < 90 mmHg), bladość powłok, pocenie, ochłodzenie kończyn, splątanie lub zaburzenia świadomości.

Śpiączka – przemijająca utrata przytomności spowodowana globalną redukcją przepływu krwi w mózgu.

Niewydolność serca – obrzęk płuc i/lub podwyższone ciśnienie w żyłach szyjnych (z obrzękami obwodowymi i powiększeniem wątroby lub bez).

Niedokrwienie mięśnia sercowego – typowe bóle stenokardialne i/lub objawy niedokrwienia mięśnia sercowego w 12-odprowadzeniowym EKG.

Skrajna częstość rytmu serca – jako informację dodatkową do powyższych objawów warto rozważyć skrajną częstość rytmu serca jako objaw niepokojący sam w sobie, który wymaga pilniejszej oceny i leczenia, aniżeli mniej skrajna tachykardia czy bradykardia, przebiegająca bez objawów niepokojących

Skrajna tachykardia: wraz ze wzrostem częstości pracy serca faza rozkurczu ulega skróceniu w większym stopniu, aniżeli faza skurczu. Zaburzenia rytmu z bardzo szybką akcją serca (np. > 150/min) prowadzą do dramatycznej redukcji rzutu serca (ponieważ faza rozkurczu trwa bardzo krótko i nie umożliwia sercu napełnić się krwią w wystarczającym stopniu) i zmniejszenia przepływu wieńcowego (ponieważ występuje on głównie podczas rozkurczu), potencjalnie prowadząc do niedokrwienia mięśnia sercowego. Im szybsza tachykardia, tym gorzej będzie tolerowana przez pacjenta.

Skrajna bradykardia: ogólnie ujmując, im wolniejsza bradykardia, tym gorzej będzie tolerowana przez pacjenta, przy czym częstość akcji serca poniżej 40/ min jest zwykle bardzo źle tolerowana. Ma to miejsce zwłaszcza u pacjentów z ciężkimi schorzeniami serca i wiąże się z brakiem możliwości kompensacji wolnego rytmu zwiększeniem objętości wyrzutowej. Tacy pacjenci, aby utrzymać rzut serca, mogą wymagać szybszej częstości rytmu niż fizjologiczna i u nich nawet prawidłowa częstość rytmu serca może być niewystarczająca. (39,41)

Sposoby leczenia: 

Są zależne od stanu klinicznego pacjenta (tj, obecności lub braku niepokojących objawów) oraz rodzaju zaburzenia rytmu, natychmiastowe leczenie można podzielić na pięć kategorii:

1. Eliminacja / korekcja możliwych przyczyn takich jak niedokrwienie, hipoksja, kwasica, hipo hiperkaliemia, leki stres i ból.
2 .elektroterapia (kardiowersja dla tachyarytmii i stymulacja dla bradyarytmii.
3. proste manewry fizykalne (stymulacja nerwu błędnego, mechaniczna stymulacja zewnętrzna)
4. leczenie farmakologiczne.
5. brak konieczności leczenia.

Podczas leczenia farmakologicznego pacjenta bez objawów niepokojących należy mieć na świadomość że w każdej chwili może dojść do pogorszenia się jego stanu.

Jeśli u pacjenta występują objawy niepokojące:

Jeśli stan pacjenta jest niestabilny i pogarsza się i którykolwiek z opisanych objawów powyżej objawów niepokojących spowodowany jest tachyarytmią, należy natychmiast podjąć próbę zsynchronizowanej kardiowersji.

Jeśli u pacjenta nie występują objawy niepokojące:

Jeśli stan pacjenta z tachyarytmią jest stabilny (nie ma objawów niepokojących) i jego stan się nie pogarsza, możliwe jest leczenie farmakologiczne. Należy ocenić zapis 12 odpr. EKG oraz określić czas trwania zespołów QRS. Jeżeli zespół QRS wynosi 0,12 s lub więcej jest to częstoskurcz z szerokimi zespołami QRS. Gdy QRS jest krótszy niż 0,12 s mówimy o częstoskurczu z wąskimi QRS. (39,41)

Postępowanie przedszpitalne:

Postępowanie z pacjentem z arytmią lub podejrzeniem zaburzeń rytmu należy rozpocząć od oceny jego stanu według schematu ABCDE włączając w to wczesne wdrożenie monitorowania rytmu serca. Podczas badania należy poszukiwać objawów niepokojących. Należy zabezpieczyć dostęp dożylny oraz podać tlen jeśli są wskazania. Należy jak najwcześniej zarejestrować napis 12 odpr. EKG. Ułatwi to sprecyzowanie rodzaju zaburzeń rytmu serca zanim podjęte zostanie leczenie. Należy rozważyć dwa podstawowe czynniki: stan pacjenta (obecność lub brak niepokojących objawów), rodzaj arytmii.

Częstoskurcz z szerokimi zespołami QRS:

Jest najczęściej pochodzenia komorowego. U pacjenta stabilnego z częstoskurczem z szerokimi zespołami QRS kolejnym etapem postępowania będzie określenie czy rytm jest miarowy czy niemiarowy.

Miarowy: 

Stabilny częstoskurcz komorowy można leczyć amiodaronem w dawce 300 mg iv podanym w ciągu 20-60 min, a następnie infuzją 900 mg w ciągu 24 godzin.

Niemiarowy:

Najprawdopodobniej jest to migotanie przedsionków z blokiem odnogi pęczka hisa. WPW lub częstoskurcz polimorficzny przy czym mało prawdopodobne jest aby przebiegał on bez objawów niepokojących. Migotanie przedsionków z blokiem odnogi należy leczyć jak zwykłe AF (Betaloc 5 mg iv), Jeśli podejrzewasz trzepotanie przedsionków unikaj podawania pacjentowi adenozyny, digoksyny ponieważ  leki te blokują przewodnictwo w węźle AV prowadząc do względnego zwiększenia preekscytacji i mogą sprawić że tachykardia stanie się bardziej niebezpieczna.

Leczenie torsade de pointes należy rozpocząć od natychmiastowego zaprzestania podawania leków wydłużających odstęp QT (amiodaron) oraz korekcji zaburzeń elektrolitowych zwłaszcza hipokaliemii. Należy podać 2 g siarczanu magnezu w 10 minutowej infuzji dożylnej. Jeśli rozwiną się objawy niepokojące należy jak najszybciej wykonać kardiowersje. W przypadku braku tętna przystąpić do defibrylacji. (39,41)

Częstoskurcz z szerokimi zespołami QRS u pacjenta niestabilnego jest wskazaniem do wykonania pilnej kardiowersji.

U pacjenta należy wykonać analgosedacje (Fentanyl 100 mq iv, Midanium 2,5 – 5 mg i.v). Należy się upewnić czy defibrylator jest włączony w tryb synchronizacji. Umożliwia to dostarczenie wyładowania zsynchronizowanego ze szczytem załamka R. Kardiowersje częstoskurczów z szerokimi zespołami QRS oraz migotania przedsionków należy rozpocząć od energii dwufazowej 120-150 J (200 J jeśli jednofazowa) i stopniowo zwiększać jeśli okaże się nieskuteczna. Jeśli kardiowersja nie przywraca rytmu zatokowego a objawy niepokojące się utrzymują należy podać dożylnie 300 mg Amiodaronu w czasie 10-20 min po czym podjąć kolejną próbę zsynchronizowanej kardiowersji elektryczynej. (39,41)

Częstoskurcz z wąskimi zespołami QRS 

Pierwszym etapem jest określenie czy jest miary czy niemiarowy. Do miarowych z wąskimi zespołami QRS zalicza się: tachykardie zatokową, częstoskurcz z węzła przedsionkowo – komorowego z towarzyszącym zjawiskiem reentry (AVNRT) najczęstsza postać, częstoskurcz przedsionkowo – komorowy ze zjawiskiem re-entry (AVRT) który towarzyszy zespołowi WPW, trzepotanie przedsionków z regularnym blokiem przedsionkowo – komorowym (zwykle 2:1). Do niemiarowych zalicza się najczęściej migotanie przedsionków lub rzadziej trzepotanie przedsionków ze zmiennym blokiem AV.

Tachykardia zatokowa – jest to fizjologiczna odpowiedź organizmu na bodźce takie jak wysiłek fizyczny, niepokój, utrata krwi. Leczenie prawie zawsze jest przyczynowe – próba zwolnienia tachykardii zatokowej za pomocą leku tylko pogorszy stan chorego.

Miarowy - Napadowy częstoskurcz nadkomorowy (AVNRT, AVRT) – u pacjenta stabilnego należy rozpocząć od manewrów stymulujących nerw błędny. Masaż zatoki szyjnej i próba Valsalvy. Jeśli arytmia nadal się utrzymuje i nie jest to trzepotanie przedsionków należy podać 6 mg adenozyny w bardzo szybkim bolusie dożylnym. Podczas każdorazowej podaży leku zaleca się wykonanie EKG. Jeśli dojdzie do zwolnienia częstości należy poszukać aktywności przedsionków trzepotania lub innego częstoskurczu przedsionkowego i odpowiednio leczyć. W przypadku braku odpowiedzi na pierwszą dawkę adenozyny należy podać kolejny bolus 12 mg adenozyny gdy nadal brak reakcji kolejną dawkę 12 mg adenozyny iv. Taka strategia przerywa 90-95 % nadkomorowych zaburzeń serca. Jeżeli istnieją przeciwwskazania do stosowania adenozyny lub jest ona nieskuteczna w leczeniu należy rozważyć podanie blokera kanału wapniowego (werapamilu lub diltiazemu) (39,41)

Niemiarowy – częstoskurcz z wąskimi zespołami QRS.

Najczęściej jest to migotanie przedsionków z niekontrolowaną aktywnością komór lub rzadziej trzepotanie przedsionków ze zmiennym blokiem AV. Jeśli pacjent nie ma objawów niepokojących spowodowanych arytmią należy zastosować farmakologiczną kontrolę rytmy (Betaloc 5 mg). Jeśli są obecne objawy niewydolności serca rozważ Amiodaron 300 mg iv w infuzji 20-60 min.

Częstoskurcz z wąskimi zespołami QRS u pacjenta niestabilnego jest wskazaniem do wykonania pilnej kardiowersji.

U pacjenta należy wykonać analgosedacje (Fentanyl 100 mq iv, Midanium 2,5 – 5 mg i.v). Należy się upewnić czy defibrylator jest włączony w tryb synchronizacji. Umożliwia to dostarczenie wyładowania zsynchronizowanego ze szczytem załamka R. Trzepotanie przedsionków oraz miarowe częstoskurcze z wąskimi zespołami QRS zazwyczaj łatwo jest przerwać stosując niższe energie kardiowersji należy rozpocząć od 70-120 J energią dwufazową (100 J jednofazową).

W Migotaniu przedsionków przed wykonaniem kardiowersji należy podać w dożylnym bolusie heparynę drobnocząsteczkową w dawce terapeutycznej następnie należy rozpocząć od energii dwufazowej 120-150 J (200 J jednofazową) i stopniowo zwiększać. Jeśli to możliwe podczas kardiowersji migotania i trzepotania przedsionków należy stosować przednio tylne ułożenie elektrod. Jeśli kardiowersja nie przywraca rytmu zatokowego a objawy niepokojące się utrzymują należy podać dożylnie 300 mg Amiodaronu w czasie 10-20 min po czym podjąć kolejną próbę zsynchronizowanej kardiowersji elektryczynej. (39,40,41)


Rys.1. Algorytm postępowania w tachykardii. Źródło: Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne – wydanie na podstawie wytycznych ERC 2015. S. 202

źródło: (39)Zaawansowane zabiegi resuscytacje – wydanie na podstawie wytycznych ERC 2015. Rozdział 11: Zaburzenia rytmu towarzyszące zatrzymaniu krążenia. s. 200-206; (40)Ostre stany zagrożenia życia w chorobach wewnętrznych (2016) Krystyn Sosada. Stany zagrożenia życia pochodzenia sercowo- naczyniowego/częstoskurcze 156-162,  (41)Zaawansowane zabiegi resuscytacyjne i wybrane stany nagłe pod redakcją Jarosława Gucwy i Macieja Ostrowskiego (2018)/zaburzenia rytmu serca/częstoskurcze  s. 157-161.

niedziela, 15 kwietnia 2018

Staza zaciskowa SAM XT.

Szacuje się, że 35% poszkodowanych, którzy doznali urazu umiera z powodu niekontrolowanego krwotoku zewnętrznego, kolokwialnie mówiąc ludzie wykrwawiają się.

Staza zaciskowa SAM XT to nowoczesna staza taktyczna która wymaga minimalnego nakładu sił oraz ruchów aby całkowicie wyeliminować masywne krwawienie z kończyn (zmiażdżenia, amputacje, złamania) wszędzie tam gdzie doszło do przerwania głównych naczyń krwionośnych.



Staza może być wykorzystana przez szarego Kowalskiego jak i służby medyczne czy militarne. Specjalna konstrukcja pozwala na sprawne założenie opaski, także samodzielnie przez osobę poszkodowaną dostępne są trzy modele "Cywilna (orange) , Blue (połączona cywilna i militarna), Militarna (black)" . 


Poniższy przykładowy film przedstawia zakładanie stazy taktycznej w pełnym rozładunku za pomocą jednej ręki. Intuicyjna obsługa oraz szybki montaż pozwalają na całkowite zatamowanie krwawienia.


Co odróżnia ją od konkurencji ? Firma SAM Medical opracowała innowacyjne podejście tak aby zminimalizować awaryjność tym samym zaoszczędzić czas na życie poszkodowanego. Technika klamry TRUFORCE przy odpowiednim zacisku (naciąganiu)  automatycznie blokuje się wypełniając otwory w stazie tym samym likwidując wszystkie luzy i możliwość przemieszczania się jej przy dalszym użytkowaniu - zobacz jak sprawuje się w różnych warunkach !

Innowacyjna technologia automatycznej blokady uruchamia zaczepy blokujące, eliminując luz (system doskonale znany z pasa do unieruchomienia miednicy SAM Pelvic Sling II - opatentowana automatycznie blokująca się klamra)

kliknij - skręć - zabezpiecz !


Szybka aplikacja : innowacyjny projekt SAM XT wymaga mniej zwrotów i regulacji osprzętu, co umożliwia łatwiejsze, szybsze szkolenie i intuicyjną obsługę.


Kontrola luzu: luz jest główną przyczyną nieudanej aplikacji opaski zaciskowej. Technologia klamry TRUFORCE ™ firmy SAM XT zapewnia automatyczne blokowanie w celu wyeliminowania prawie wszystkich luzów opaskowych dzięki zastosowaniu innowacyjnego podstawowego sterowania siłą, aktywując zaczepy blokujące.

Wytrzymałość : Spełnia normy MIL-STD 810G, zwiększając wytrzymałość.

Rozproszone ciśnienie i podpora : Wykonane w 100% z nylonu, płyta TRUFLEX ™ firmy SAM XT rozkłada siłę jako ukierunkowane ciśnienie obwodowe, jednocześnie zapewniając dodatkowe wsparcie dla metalowego krępulca.

Niezawodna wytrzymałość i stabilność : Metalowy pręt  wykonany jest z lekkiego aluminium 6061-T6, co zapewnia niezawodną wytrzymałość i stabilność.

Materiał odporny na warunki pogodowe: odporny na warunki atmosferyczne umożliwia niezawodne i bezpieczne użytkowanie we wszystkich środowiskach.

Precyzyjny pasek na każdą pogodę: Precyzyjny pasek na każdą pogodę jest wykonany z jednowarstwowej nylonowej taśmy i posiada otwory, które umożliwiają klamrę TRUFORCE ™ pewnie blokować przy odpowiednim nacisku.

Zakładanie stazy - filmy treningowe:

https://www.sammedical.com/training/sam-xt-training

Zakładanie - usuwanie stazy jest bardzo szybkie i łatwe !


Firma SAM Medical z dumą ogłasza, że ​​uzyskała National Stock Number (NSN - NATO) dla Tactical Black SAM XT. NSN oznacza przedmiot jako standardowy sprzęt wojskowy i dostarcza rekomendacje na zakup i użytkowanie w wojsku. Staza taktyczna SAM XT 6 maja 2019 otrzymała rekomendacje CoTCCC.

Więcej na ten temat tutaj: 

https://deployedmedicine.com/market/31/content/100

Pamiętajmy aby działać wg aktualnych zaleceń/wytycznych min: ATLS, ERC, ETC, ITLS, PHTLS, TCCC itp Wszędzie jest o zastosowaniu w masywnych krwotokach/zmiażdżeniach min stazy/opaski zaciskowej/uciskowej !

Gdzie i w jaki sposób zakładać świetnie opisuje to notatka na profilu społecznościowym Kardiologia Ratunkowa :

https://www.facebook.com/notes/kardiologia-ratunkowa/kontrowersje-wok%C3%B3%C5%82-miejsc-zak%C5%82adania-stazy-taktycznej-w-ratownictwie-cywilnym/1099643233492460/


Staza taktyczna powinna stać się obowiązkowym wyposażeniem każdego zespołu ratownictwa medycznego w Polsce ! niestety z tym bywa różnie. Staza od paru miesięcy towarzyszy mi w pracy niestety nie miałem możliwości wykorzystania jej w pełni na pacjencie - oczywiście jak nadarzy się okazja poinformuje was na łamach profilu społecznościowego i zaaktualizuje wpis na stronie :)

Wg ERC 2021, dział pierwsza pomoc. Kontrola zagrażających życiu krwawień:


Dostępne trzy modele
: pomarańczowy (cywilny), czarny (militarny) oraz od marca niebieski który łączy (cywilny i militarny).

Wymiary sprzętu: 

6,3x3,
8x18,4 cm (dł./szer./wys.)
Waga: 108 g.

Cena około 200 zł 

Produkt dostępny w Polsce: opatrunki112.pl

Więcej o produkcie dowiesz się tutaj: www.sammedical.com/products/sam-xt



piątek, 23 lutego 2018

Wywiad o różnicach w specyfice działania KSRG i PRM, wspólnocie emocji ratowników...


Wywiad o różnicach w specyfice działania KSRG i PRM, wspólnocie emocji ratowników, efekcie wieży Babel oraz o bestsellerach strażackich - z Przemysławem Gancarczykiem, ratownikiem medycznym i redaktorem Ratownictwa Praktycznego rozmawia Kuba Nelle. 




K.N : Witam Cię, Przemku.

P.G: Witam Cię, Kubo. Uprzejmość i chłodna kurtuazja – cecha dżentelmenów ratownictwa (śmiech)

K.N. Uwaga w punkt! Czy orientujesz się, że to prawdopodobnie mój pierwszy wywiad na łamach „Ratownictwo Medyczne łączy nas wspólna pasja”?

P.G. Wiem, bo sam Cię trochę do niego zmusiłem (śmiech) przy okazji konkursu z HandbookiemStrażaka Ratownika w tle. Mam nadzieję, że liczba odsłon zmotywuje Cię do tego, żeby zaprosić też inne, znacznie ciekawsze od mnie postacie z ratowniczego świata. Już Ci mogę podrzucić kilka nazwisk i pseudonimów –Lucas Felcher, Igor Żmudka, Adam Stępka, Tomek Górecki, Tomek Sanak.  Z chłopakami ze straży może być trochę gorzej, bo z tego, co się orientuję, każdorazowo potrzebują na publiczną wypowiedź, jako strażacy, zgody swojego przełożonego.

K.N Czekaj, czekaj! Zgodziłem się na tę rozmowę, bo chcieliśmy porozmawiać o nowej publikacji Ratownictwa Praktycznego oraz o tym, co poprawić w relacjach strażacy – ratownicy medyczni, a Ty mi tu układasz roczny plan pracy. I to ja ocenię, czy jesteś ciekawy jako rozmówca czy nie. Ja zadaję pytania – Ty odpowiadasz (śmiech).

P.G. Przekonałeś mnie . Zamieniam się w słuch. Może dyspozytor nam nie przerwie, bo S-ka pojechała i jesteśmy „na kolejce” (rozmowa telefoniczna miała miejsce w czasie dyżuru).

K.N. Powiedz mi, Przemku, jak to się stało, że ratownikowi medycznemu bez żadnego związku z PSP czy OSP udało się stworzyć najlepiej w tej chwili sprzedającą się publikację strażacką w kraju? (Handbook Taktyczny Strażaka Ratownika przyp. K.N.)

P.G. Kuba, dementuję te plotki. Ja nic nie stworzyłem. Ja tylko zdecydowałem się wykorzystać potencjał szkoleniowy i literacki st. kpt. Rafała Podlasińskiego – zawodowego Strażaka Ratownika, któremu zaufałem i któremu dałem wolna rękę. W fakcie, że publikacja "Handbooka Taktycznego Strażaka Ratownika"  już po 3 tygodniach sprzedaży staje sie bestsellerem, nie ma więc nic dziwnego. Przepis jest prosty. Bierzemy kompetentnego autora, który swoje doświadczenie wykuwał w akcji oraz jako wieloletni instruktor, dodajemy do tego wydawcę, który nie twierdzi, że wszystko wie najlepiej. Potem podczas długich telefonicznych rozmów uzgadniamy proporcje treści do grafiki oraz filmów... i modlimy się na koniec do Pana Boga, żeby sklep na stronie internetowej wytrzymał po kilkaset zamówień tygodniowo (śmiech). Orientujesz się, Kuba, że pracuję jako ratownik medyczny w ZRM-ach i wydaję głównie literaturę dla ratowników medycznych, ale kupuję też obsesyjnie publikacje na temat różnych aspektów ratownictwa – straż pożarna, ratownictwo górnicze, górskie, wodne itd. Publikacja strażacka nie jest więc żadnym wybrykiem szalonego wydawcy (śmiech).


 K.N Masz jednym słowem korbę na punkcie każdej dziedziny ratownictwa?

No właśnie. Ja trochę to ratownictwo postrzegam holistycznie – myślę, że wiesz, Kuba, o co mi chodzi. Wyrastamy, wszyscy ratownicy, z tego samego korzenia. Strażacy, ratownicy medyczni, ratownicy górscy, górniczy, wodni. Jesteśmy trochę taką samotną planetą krążącą w galaktyce innej ludzkiej działalności. Planetą niepodobną do żadnej innej. Tak samo reagujemy wyrzutem adrenaliny na sygnał do wyjazdu, potrafimy okazać żywiołową radość, jeżeli ratowany przeżyje, ale też tak jak w żadnym innym zawodzie doświadczamy często uczucia zupełnej bezsilności, a nawet rozłożonej na raty rozpaczy. Bo przegraliśmy z czasem, siłą żywiołu, czasami splotem niekorzystnych dla poszkodowanego okoliczności. Jesteśmy dla społeczeństwa bohaterami tylko wtedy, gdy wygrywamy, a jak sam Kuba wiesz, zdarza się to relatywnie raz na ileś tam wyjazdów.

K.N Doskonale wiem, o czym mówisz. Niestety dziennikarze rzucają się ratownikom do gardeł z absurdalnymi pytaniami: „Gdzie była karetka, dlaczego drabina była za krótka” itd. Sam dostaję na priv profilu „Ratownictwo Medyczne...” pytania od mediów i normalnych ludzi, które potrafią mocno zranić.

P.G. Temat rzeka. Nikt, kto nie dostał wezwania do NZK u zachłyśniętego dziecka, gdy do miejsca zdarzenia jest, lekko licząc, z 15 minut dojazdu – nie zrozumie, o czym mówisz. Liczysz te minuty dojazdu, przeliczasz gorączkowo dawki leków i powtarzasz rozmiary rurek, ale gdzieś już z tyłu głowy wypełza ten straszny głos: „K...a – nie zdążymy”. Bo ratownictwo to nie 2+2 = 4. Pamiętam, że rozmawiałem na manewrach odwodu PSP z jednym z kolegów strażaków. Było to 3–4 lata po pożarze hotelu socjalnego w Kamieniu Pomorskim. Dla strażaków – akcja potwór, akcja koszmar. Stalowa konstrukcja ze ścianami wypełnionymi styropianem, płytami wiórowymi i pianką poliuretanową. W środku ponad 70 ludzi, w tym wiele samotnych matek z dziećmi. Uczestnik tej akcji powiedział mi tylko tyle: „Przemek, na ewakuację ludzi mieliśmy po przyjeździe 7 –8 minut. Potem był już tylko huk ognia i wycie tych, co skakali z okien. Nie wiem, czy rozumiesz?”. Rozumiałem aż za dobrze i jakoś tak przez dwa dni przewracałem się w nocy z boku na bok. Ja nie do końca mam chyba właściwe predyspozycje psychiczne do bycia ratownikiem. Zresztą nie wiem, jakie predyspozycje mogą Cię uchronić przed pewnymi powracającymi obrazami, kiedy sam masz syna w wieku dwóch lat.

K.N. Wracając do tematu... bo chyba zabrnęliśmy w ciemne rejony ratownictwa.

P.G. Wracając do tematu, chcę ci, Kuba, powiedzieć, że nikt na tej naszej planecie nie zrozumie ratownika tak jak drugi ratownik. Nieważne, czy z naszej wąskiej branży czy z sąsiedniej działki. Emocje buzują te same. Dlatego w gruncie rzeczy znaleźliśmy z kpt. Podlasińskim wspólny język, choć nie stało się to może tak szybko, jak sobie wyobrażałem. I to będzie odpowiedź na niezadane jeszcze pytanie, jakie różnice dzielą jednak różne działki ratownictwa i jak powinniśmy szukać wspólnego języka w akcji.

K.N. Nie wiem, w którym kierunku idziesz, ale coraz bardziej wciąga mnie na ta nasza rozmowa.

P.G. Bo rozmowa ma wciągać! Co z tego, że będziemy tu sobie powtarzać jakieś stereotypowe ratownicze komunały i licytować się, kto jest większym superbohaterem – strażacy czy ratownicy, a może jednak toprowcy? (Śmiech). Jakieś półtora roku temu wyszperałem więc gdzieś w głębinach internetu mocno wizjonerski artykuł z „Przeglądu Pożarniczego” kpt. Podlasińskiego – „Handbook – prawa ręka dowódcy” i byłem przekonany, że opisuje on publikację już wydaną. Chciałem ten handbook kupić, a tu zonk!

Jak się okazało, publikacja występowała tylko w liczbie pojedynczej w kieszeni kpt. Podlasińskiego. Została stworzona na własne potrzeby. Pomyślałem, że to mistrzostwo świata i natychmiast muszę się skontaktować z autorem, zanim zrobi to ktoś inny(śmiech). Zdobyłem namiar JRG 15 w Warszawie, gdzie był dowódcą zmiany, i zaproponowałem mu wydanie handbooka u siebie.

K.N. Zgodził się od razu? Jak zareagował na fakt, że jesteś ratownikiem medycznym niezwiązanym w żaden sposób z PSP i OSP?

P.G. Dobre pytanie! Słuchaj. To była dla mnie pierwsza lekcja różnic, jakie występują między naszymi zawodami, o której nie miałem pojęcia. Kpt. Podlasiński (był wtedy na służbie) potraktował mnie bardzo uprzejmie, ale z dystansem. Nie odczułem nawet cienia niechęci do swojej osoby jako ratownika medycznego, ale miałem wrażenie, że rozmawiam z zawodowym żołnierzem. Próbowałem w czasie tej pierwszej rozmowy przejść na Ty (wyobrażasz sobie, że do drugiego ratownika medycznego mówisz na Pan?), ale zostało to zignorowane. Wysłuchał mnie jednak z uwagą i na koniec powiedział coś, co mnie zupełnie zbiło z tropu.

K.N. Co Ci powiedział?

P.G. Panie Przemku, rozważę tę propozycję współpracy wydawniczej. Jestem jednak zobowiązany poprosić o zgodę na wydanie publikacji komendanta jednostki - któremu podlegam. Chcę też mieć pewność, że ma Pan świadomość, że reprezentuję jako autor Państwową Straż Pożarną.

K.N. Byłeś mocno zaskoczony?

P.G. Kuba, zazwyczaj jest tak, że jak dzwonisz do potencjalnego autora książki z propozycją wydawniczą, to reaguje dość emocjonalnie, a potem próbuje w różny sposób wizualizować sobie, ile na tym zarobi i jaką otoczy się sławą (śmiech). Dotyczy to zwłaszcza beletrystyki. Wydanie własnej książki w Polsce nadal nobilituje. Ja to rozumiem. Sam pracowałem kiedyś w jednym z największych w Polsce wydawnictw oraz próbowałem wydać kryminał napisany w przerwie między kontraktam,i a na nocnych dyżurach śniły mi się miliony (śmiech).

K.N. Setki czytelniczek ustawiających się do podpisania Twojej książki!

P.G. No właśnie. Rozumiesz? A tu facet z ogromnym dorobkiem, jako strażak, międzynarodowy ratownik USAR Poland, specjalista i instruktor z zakresu ratownictwa technicznego, stabilizacji naruszonych konstrukcji budowlanych, działań poszukiwawczo-ratowniczych, mający za sobą akcje międzynarodowe m.in. po trzęsieniu ziemi w Nepalu, nie traktuje siebie jako punktu odniesienia, ale jako część większej struktury, za której wizerunek jest odpowiedzialny. To mnie właśnie zaskoczyło na zasadzie kontrastu ze środowiskiem ratowników medycznych. W wielogodzinnych telefonicznych rozmowach z Rafałem (w końcu przeszliśmy na Ty) doszliśmy do wniosku, że te dwa zawody zbudowane są na odmiennych fundamentach. Ratownicy reprezentują strukturę bardziej horyzontalną, gdzie ten rys indywidualnego działania i improwizacji mocno dochodzi do głosu i zdanie prawie każdego członka zespołu może być brane pod uwagę, co często prowadzi do tarć, ale i twórczego fermentu. Strażacy mają strukturę zdecydowanie pionową, hierarchiczną, zbudowaną na wzór wojskowy, co pozwala im działać często szybciej i w sposób zdecydowany.

K.N. Chodzi ci o to, że u nas każdy w jakiś sposób jest indywidualista i gra do własnej bramki?

P.G. Dokładnie! Świetnie to, Kuba, ująłeś. Jako ratownicy medyczni jesteśmy trochę jak ten archetyp zmęczonego życiem Clinta Estwooda w jego rolach ze spaghetti westernów. Widziałem gdzieś nawet taką koszulkę „Ponury zbawca świata.” Może dlatego tak trudno w naszej grupie zawodowej o wytyczenie wspólnego punktu na horyzoncie, do którego powinniśmy zmierzać. Jeden idzie środkiem, drugi trochę miedzą, a trzeci skrada się wykopem. Każdy twierdzi, że ma rację, a do tego gra muzyka Ennio Morricone (śmiech).

K.N. Tylko że z czegoś taka sytuacja musi wynikać, prawda?

P.G. Wynika to niestety bezpośrednio z obciążenia pracą ratowników i – powiedzmy sobie szczerze – braku w tym całym korowodzie miejsca na odpoczynek i normalnie prywatne życie. Próbujesz przetrwać w System ie i nie zwariować. Dochodzi często element łączenia składów ZRM-ów w warunkach kontraktu na zasadzie przypadkowości. Przychodzisz na dyżur i widzisz obok siebie zupełnie nowego kolegę, który, dajmy na to, jeździ w sąsiednim rejonie. Dyżur wskoczył mu na zasadzie zastępstwa za kontraktowca, który „na gwałt” musiał pozbyć się dniówki. To historia trochę jak z „Szeregowca Ryana” (śmiech). Kompania wybita do nogi, więc obok Ciebie jako kierownik czy kierowca ląduje ratownik, którego gdzieś tam w przelocie widziałeś kiedyś na SOR-ze. Pytanie teraz, kto w tym układzie dowodzi? Niejednokrotnie jednak ten z silniejszą osobowością. Przy wyjazdach, gdzie konieczna jest współpraca na maksymalnie intuicyjnym działaniu i właściwie rozumieniu się bez słów, może to prowadzić do tragicznych nieporozumień. Nie na darmo, Kuba, od kilku lat na Zachodzie tworzy się i szkoli się zespoły w ED, gdzie szczególny nacisk kładzie się na element współpracy i zrozumienia roli drugiej czy trzeciej osoby w zespole.

K.N. Wiem, o czym mówisz. Znam przypadki, gdy kierownikowi ZRM podstawowego wrzucano „świeżaka” po szkole z kilkoma miesiącami doświadczenia na SOR–ze.

P.G. Czytasz, Kuba, w myślach? To między innymi mój przypadek (śmiech). Byłem głupi, że się na to godziłem. Tylko dzięki pomocy doświadczonych kolegów zespół wychodził z niebezpiecznej sytuacji obronną ręką. Trzeba o tym głośno mówić w środowisku, bo to nie jest nasza wina, tylko decydentów, którzy stworzyli taki, a nie inny System . Z rozmów z Rafałem wiem, że, w PSP jest to sytuacja nie do pomyślenia. I może właśnie ten rys zespołowej współpracy, standaryzowania na terenie całego kraju obszarów niespójnych, przy położeniu nacisku jednak na strukturę hierarchiczną, powinniśmy przejąć od strażaków. Nie może dochodzić do tak absurdalnej sytuacji jak kilka lat temu w Świętokrzyskim, gdzie Pani Dyrektor Solnica stwierdziła, że nie wyda morfiny zespołom podstawowym, bo koliduje to z Ustawą o Przeciwdziałaniu Narkomani.

K.N. Ale to jest właśnie struktura hierarchiczna!

P.G. Nie, Kuba. To jest struktura lokalnych kacyków pogotowianych, którzy równie dobrze mogą stwierdzić, że na obszarze Naszego Pogotowianego Bantustanu lejemy pacjentom tylko płyny, bo tak jest bezpieczniej zarówno dla ratownika, jak i kacyka.

K.N. Odbiegamy, Przemku, jednak od tematu rozmowy. Nie do końca rozumiem, jak przenosi się to na naszą współpracę z PSP i OSP?

P.G. Już tłumaczę, dlaczego czasem coś między nami nie funguje.

K.N. Przepraszam, co robi?

P.G. Funguje. To słowo, którego po karambolu na S8 w miejscowości Kowiesy użył dr Przemysław Guła w artykule opublikowanym w „Menadżerze Zdrowia”. Pozwól, że przytoczę. (Dokładne cytat z dr. Guły dodano do wywiadu już na etapie autoryzacji – przyp. K.N).

„Nie jest to czas i miejsce, aby punktować defekty naszego System u. Każda z osób w nim pracujących może powiedzieć ministrowi, co nie funguje. A co, moim skromnym zdaniem, nie zadziałało teraz? Czas przekazania informacji i jakość tego, co robi tak zwany CPR 112. Brak standaryzacji zasad funkcjonowania kierującego medycznymi działaniami ratunkowymi. To rozsypało dalsze elementy – ocenę miejsca, segregację, komunikację i wreszcie wykorzystanie dodatkowej pomocy oraz dyslokację. No i oczywiście nieopisane zasady komunikacji i współdziałania kilku centrów dyspozytorskich. Żaden z wymienionych elementów nie jest winą człowieka, jak najchętniej widziałyby to media i decydenci (zdejmuje to z nich odpowiedzialność). Nie odkrywajmy koła — wszystko zostało opisane już dawno. To zdarzenie dowodzi jednak, że standardy muszą być jednakowe dla wszystkich, bo jak widać, nieodpowiedzialność kierowców nie zna granic administracyjnych. Posługiwanie się różnymi standardami i językami (mimo że wszyscy są tak samo ubrani) prowadzi do tak zwanego efektu wieży Babel (polecam osławione nagrania dyspozytorów — zaprezentowane w mediach, mówimy o tym samym, ale zupełnie nie tak samo)”.

K.N. Pamiętam to zdarzenie z relacji prasy. Straszna chryja się z tego zrobiła.

P.G. I słusznie! Wiesz, co mnie najbardziej zdziwiło przy relacjach z tej akcji, jakie pojawiły się w mediach i szczątkowo na forach ratowniczych?

K.N. Tak?

P.G. Że nigdzie nie wspomniano o tym, czy dyspozytornie oraz ZRM-y obecne na miejscu zdarzenia próbowały wykorzystać do ustalenia lokalizacji karambolu, triage’u, wstępnej oceny miejsca zdarzenia i w końcu działań medycznych potencjału Straży Pożarnej. Przecież tam musiało być co najmniej kilka zastępów PSP! Ja się obawiam, że jest to opinia krzywdząca dla ratowników medycznych, którzy tam działali i może w komentarzach do tego wywiadu odezwą się uczestnicy tej akcji ze sprostowaniem. Liczę nawet na to. Niestety, wiedząc z doświadczenia, jak wygląda na miejscu zdarzenia masowego nasza komunikacja z PSP i OSP, boję się, że ratownicy nie byli nawet w stanie „spiąć” komunikacji z KDR-em choćby na poziomie radiowym. Nie dlatego, że nie chcieli. Nikt ich tego nie nauczył w powtarzalnej, znanej wszystkim procedurze. Guła w swym soczystym, dosadnym podsumowaniu działań ma na pewno rację, pisząc: „Posługiwanie się różnymi standardami i językami (mimo że wszyscy są tak samo ubrani) prowadzi do tak zwanego efektu wieży Babel”. Przecież poszczególne ZRM- y nie były nawet w stanie dogadać się ze sobą, kto kieruje medycznymi działaniami ratunkowymi, a co dopiero mówić o precyzyjnej bezpośredniej komunikacji ze strażakami. W międzyczasie „zniknął” podobno z miejsca zdarzenia lekarz, któremu pierwszy przybyły na miejsce zespół podstawowy przekazał koordynację medycznych czynności ratunkowych. Komunikacja padła na całej linii.

K.N. Ale czy to wina ratowników?

P.G. Przecież mówię, że nie. Absolutnie – nie! Nie czuję się ekspertem, ale obserwuję System  z perspektywy zwykłego szarego ratownika medycznego i twierdzę, że nie wyciągnięto z tego zdarzenia żadnych wniosków. Powtarzam to zresztą jak echo za dr. Gułą. Brak ustalenia zasad komunikacji ZRM-ów, dyspozytorni ze Strażą Pożarną oraz częstych wspólnych ćwiczeń doprowadzi wkrótce do identycznej sytuacji. Wystarczy mgła, rozległość zdarzenia oraz brak wystarczających sił i środków ze strony PRM. Niech jeszcze dołoży się do tego jak w opisywanej sytuacji lokalizacja miejsca zdarzenia na „styku” dyspozytorni.

K.N. Nie spodziewałem się, że rozmowa pójdzie w takim kierunku, ale cząstkowo chyba muszę się z Tobą zgodzić – zdarzenia masowe w PRM nadal kuleją. Masz jakiś pomysł, żeby to zmienić?

P.G. Kuba, kim ja jestem, żeby coś proponować na poziomie krajowym? Jeszcze raz podkreślę, nie czuję się ekspertem. Może zaprosisz do rozmowy mojego imiennika, dr. Przemysława Gułę. Facet ma autorytet i nie próbuje wymyślić na nowo koła. Odpowiedź jest jednak dość prosta. Po pierwsze: jak najwięcej wspólnych ćwiczeń z PSP i OSP na poziomie powiatu i województwa z doprecyzowaniem szczegółów komunikacji radiowej i telefonicznej. To podstawa. Po drugie: dwutorowa edukacja, w jaki sposób możemy sobie wzajemnie pomóc i budować zawodowe zaufanie. Pozwól, że podam prosty przykład. Czy w przypadku braku sił i środków ze strony PRM-u mogę spokojnie jako ratownik medyczny pozostawić „żółtego” lub „czerwonego” pacjenta pod opieką strażaków – ratowników ? Czy w ramach KPP poradzą sobie z tym wyzwaniem? Zresztą dlaczego KPP? Nie jest już tajemnicą, że ramach sekcji PSP funkcjonują ratownicy medyczni ! Wystarczy proste pytanie do KDR-a –są z wami medyczni ? Proszę, „pożycz” mi na chwilę dwóch! Sam skorzystałem kiedyś z tej alternatywy przy dwóch pacjentach z politraumą. Z mojego dwuosobowego zespołu podstawowego w kilka sekund powstały personalnie dwie podstawy. Wszystko za zgodą dowódcy sekcji. Można? Niestety częstym grzechem na miejscu zdarzenia jest działanie „obok siebie”, a nie wspólnie.

K.N. Przemku, a jak odniesiesz się do wysuwanych na forach ratowniczych zarzutów, że zazwyczaj istnieje dysproporcja pomiędzy liczbami strażaków i ratowników na miejscu zdarzenia? Obrazują to zdjęcia wrzucane nawet jako memy.

P.G. Kuba, to absurdalne i głupie zarzuty. KSRG i ZRM to inna specyfika działania.  Odpowiem jednak prosto. Jak pokazuje życie – to nie strażaków jest za dużo, tylko nas za mało.  Dlaczego swoje gorzkie żale wylewamy na inną służbę ratowniczą, a nie do Ministra Zdrowia? Pojawiła się koncepcja zespołów podstawowych trzyosobowych – krzyk. Ja rozumiem – jak nie wiadomo, o co chodzi, chodzi o pieniądze. Nie mieszajmy porządków! Trzeba wysuwać postulaty płacowe bezwzględnie, ale bez idiotycznej implikacji, że jak będzie nas dwóch zarobimy więcej. I po raz kolejny wracamy do punktu wyjściowego tej rozmowy. Struktura horyzontalna – każdy może mieć swój własny pomysł na System . Spotkałem kiedyś takiego mistrza, który twierdził, że jeżeli dostanie kilka tysięcy do ręki, to będzie jeździł sam. Tacy ludzie ośmieszają zawód ratownika.

K.N. Tak sobie myślę, Przemku, że ta nasza rozmowa będzie zachętą do szerszej debaty nad współpracą Straży Pożarnej i PRM-u nie tylko w kontekście zdarzeń masowych.

P.G. Ja też mam taką nadzieję. Będzie, pod warunkiem, że padną w tej debacie argumenty merytoryczne, a nie emocjonalne. Nic tak nie szkodzi rozmowie jak pusty słowotok żalów i wzajemnych pretensji wzmacniany krzykiem. Pamiętajmy – jesteśmy ratownikami i na końcu łańcucha, którego wszyscy jesteśmy ogniwami, czeka poszkodowany. To na nim powinniśmy ogniskować swoje spojrzenie. Tam, gdzie pojawia się pęknięcie, pomiędzy KSRG a PRM, tam ginie człowiek.

K.N. Mocno powiedziane!

P.G. Wcale, Kuba, nie mocno. To wrodzony brak optymizmu, że „jakoś to będzie”. Ja z natury jestem katastrofistą i wierzę w happy endy tylko, kiedy leje się pot, krew i łzy. W ratownictwie element przypadku istnieje wystarczająco mocno, by jeszcze dawać mu prezenty w postaci przypadkowych działań ratowników. Przypadkowy to może być zakup za ciasnych spodni. Wszystko.

K.N. Podsumowujemy rozmowę?

P.G. Jasne. Kuba, ja Ci przede wszystkim bardzo dziękuję za możliwość wypowiedzi na Twoim profilu przy okazji promocji Handbooka. „Ratownictwo Medyczne łączy nas wspólna pasja” to profil, z którym często budzę się i zasypiam.

K.N. O, jak romantycznie! (Śmiech).

P.G. Możliwe, że część ratowników, oprócz ponurych zbawców świata i katastrofistów, to romantycy – ukłony dla nich, zwłaszcza tych z TOPR-u i GOPR-u. Dziewczyny też myślą, że jesteśmy twardymi romantykami. Niech tak pozostanie z korzyścią dla nas (śmiech).

K.N. Co po „Handbooku Taktycznym Strażaka Ratownika”? Jakieś nowe propozycje wydawnicze dla ratowników medycznych?

 P.G. Lada dzień pojawi się zapowiedź naprawdę genialnego opracowania Igora Żmudki „W zaminowanym terenie – objawy chorobowe i ich różnicowanie w praktyce ratownika medycznego”. To efekt kilkuletniej pracy Igora w temacie różnicowania objawów chorobowych w warunkach ZRM-ów. Pozycja ogromna, prawie 500 stron ze steampunkową okładką. Na pewno wizualnie nie przegapisz (śmiech). W następnej kolejności wznowienie zaktualizowanej do wytycznych ESC 2017 pozycji Adama Stępki „Ostre zespoły wieńcowe w praktyce...”. Pracujemy też nadal wspólnie z pięcioma autorami pod redakcją moją i Dominika Chmiela nad tymi nieszczęsnymi algorytmami MCR.

K.N. Dlaczego nieszczęsnymi?

P.G. Pozycja pierwotnie miała się ukazać już na początku 2016 roku, ale nie owijając w bawełnę – to było nierealne. Piekielnie trudno stworzyć publikację, która obejmuje całą pediatrię, ginekologię i położnictwo, internę, urazówkę, psychiatrię. Publikację, która nie będzie zwykłym przepisaniem niespójnych często wytycznych. Dodatkowo porwaliśmy się na odniesienie wytycznych do rzeczywistego funkcjonowania ZRM-ów w System ie. Każdy algorytm zawiera obszerne case study oraz filmy w postaci kodów QR. Na obecną chwilę do składu gotowe jest ok. 60%. Powinno już pójść teraz z górki, ale nie odważę się podawania terminu publikacji, jak robiłem to optymistycznie do tej pory. Celem tej książki nie jest wydanie dla samego wydania i odfajkowanie się, jako Autor czy Redaktor. Takie publikacje już w Polsce powstały. Raczej nie tak sobie to wyobrażam. Celem jest opracowanie po raz pierwszy w Polsce aktualnych wytycznych, które można zastosować do warunków i meandrów Ustawy oraz System u. Publikację MCR-ów tworzą wyłącznie ratownicy medyczni, którzy pracują w Systemie.

K.N. Mogę Wam tylko życzyć powodzenia. Jeżeli to, co mówisz jest prawdą, to będzie bestseller.

P.G. Jestem optymistycznym pesymistą – jak zawsze (śmiech).

K.N. Przemku, bardzo dziękuję Ci za ciekawą i rozmowę i mam nadzieję, że spotkamy się kiedyś w realu, a nie tylko telefonicznie!

P.G. Zapraszam Cię do Krakowa na Kongres Ratowników Medycznych.  Będę, jak co roku. Nie możesz się jak zwykle wymiksować w ostatniej chwili (śmiech).

K.N. Oczywiście. Znamy, znamy sprawę. Pilotujemy termin. Rozważymy, przedyskutujemy, ustalimy, Towarzyszu (śmiech). Dzięki, Przemku. Do zobaczenia.

P.G. Trzymaj się, Kuba.

Handbook taktyczny strażaka ratownika:


Pierwszy polski w pełni autorski Handbook taktyczny strażaka ratownika to pozycja obowiązkowa dla każdego strażaka – zarówno zawodowego, jak i ochotnika.

Główną zaletą Handbooka taktycznego jest możliwość wykorzystania go w czasie zdarzeń interwencyjnych. Poręczny, mieszczący się w każdej kieszeni handbook powinien być traktowany jako jedno z narzędzi pracy strażaka, wykorzystywane w kontekście podejmowania krytycznych decyzji na miejscu zdarzenia.

Publikację oparto na najlepszych anglosaskich wzorcach tworzenia handbooków operacyjnych. Szybki panel nawigacyjny z wykorzystaniem kolorów, szerokie spektrum poruszanych zagadnień (patrz: spis treści), tabele przeliczeniowe, algorytmy, poglądowe grafiki, oraz możliwość odtworzenia przy pomocy smartfona zawartych w handbooku kodów QR, odsyłających do treści filmowych – czynią z niego narzędzie niezastąpione na pokładzie każdego wozu bojowego.

Handbook wydrukowano na wodoodpornym papierze syntetycznym wytworzonym z polimerów i spięto metalową spiralą. Papier syntetyczny wykorzystywany jest m.in. w produkcji map taktycznych w armii USA. Dzięki temu publikację cechuje wysoka odporność na środki chemiczne, promienie UV, wodę, tłuszcz oraz uszkodzenia mechaniczne.
Zobacz test bojowy Handbooka taktycznego wykonany przez Służby-Ratownicze.pl

Autorem Handbooka taktycznego jest st. kpt. Rafał Podlasiński – dowódca zmiany w JRG 15 w Warszawie, międzynarodowy ratownik USAR Poland, uczestnik wielu akcji ratowniczo-gaśniczych, w tym po trzęsieniu ziemi w Nepalu. Kpt. Podlasiński jest także specjalistą i instruktorem z zakresu ratownictwa technicznego, stabilizacji naruszonych konstrukcji budowlanych, działań poszukiwawczo-ratowniczych, obsługi elektronicznych urządzeń do lokalizacji osób zasypanych czy nawigacji satelitarnej i topografii. To strażak ratownik z pasją i pomysłami, członek OSP w rodzinnej miejscowości.



sobota, 10 lutego 2018

Konikopunkcja i co dalej ?

Codziennością zespołów Państwowego Ratownictwa Medycznego jest zderzenie się z sytuacją tzw. „trudnych przypadków” a w związku z tym trudnych wyborów w zastosowaniu jak najbardziej odpowiednich czynności medycznych. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dn.20 kwietnia 2016r. „W sprawie medycznych czynności ratunkowych i świadczeń zdrowotnych innych niż medyczne czynności ratunkowe, które mogą być udzielane przez ratownika medycznego” narzuca ratownikom medycznym obowiązek stosowania wszelkich dopuszczonych powyższym rozporządzeniem zabiegów medycznych w celu ratowania ludzkiego życia.

Istnieje jednak kilka zabiegów, które w praktyce są nadal bardzo rzadko stosowane lub w ogóle nie są wykorzystywane. Dlaczego ? Otóż głównie ze względu na ograniczone wyposażenie ZRM-ów oraz niewystarczający dostęp do wiedzy praktycznej. Jednym z takich zabiegów jest konikopunkcja.


Konikopunkcja to inwazyjny zabieg polegający na nakłuciu więzadła pierścienno-tarczowego i wprowadzeniu do tchawicy odpowiedniej rurki w celu prawidłowej wentylacji pacjenta. Tożsamym zabiegiem jest konikotomia. Różnicę stanowią tu techniczne aspekty wykonywania zabiegu, tj. wykorzystywane przyrządy oraz sposób penetracji tkanek więzadła (nakłucie lub nacięcie). Z definicji konikopunkcja ma polegać na czasowej oksygenacji pacjenta do ok. 30-40 minut do czasu wykonania intubacji lub tracheotomii. Podobnie w konikotomii tylko zamiast nakłucia stosuje się nacięcie więzadła pierścienno-tarczowego, zamiast kaniuli wprowadza się rurkę intubacyjną z mankietem o przekroju 6 mm, która umożliwia efektywną wentylację, również dodatnimi ciśnieniami.


Na czym zatem polega technika wykonania zabiegu ?

Zarówno w konikopunkcji jak i konikotomii podstawowym przyrządem służącym do lokalizacji więzadła pierścienno-tarczowego jest skalpel chirurgiczny najlepiej z rękojeścią. Od jakiegoś czasu producenci sprzętu medycznego mają do zaproponowania gotowe zestawy do konikopunkcji, które przypominają swoją budową rurkę tracheostomijną, średnice rurek w takich zestawach wynoszą od 4mm(Quichtrach) do 6mm(Pertrach, PCK Portex) i stanowią dużo lepszą propozycję aniżeli kaniula dożylna o przekroju 2mm, w dodatku umożliwiają pełną wentylację a nie tylko czasową oksygenację.


KONIKOPUNKCJA przyrządy i etapy działania:

Przyrządy:

-środki do dezynfekcji skóry pacjenta

-jałowe rękawice, środki ochrony własnej: okulary, maska ochronna

-skalpel chirurgiczny

-gotowy zestaw do konikopunkcji (Quicktrach, Pertrach, PCK) lub prowizoryczny (kaniula G14, strzykawka, końcówka rurki intubacyjnej) 

                                                    (Zestaw prowizoryczny)
Etapy działania:

1) ustabilizowanie tchawicy palcami niedominującej ręki oraz zlokalizowanie palcem wskazującym więzadła pierścienno-tarczowego (jest to najcieńsza błona w obrębie tkanek tchawicy, łatwa do penetracji). Więzadło to znajduje się pomiędzy chrząstka tarczowatą czyli popularnym jabłkiem Adama a chrząstką pierścieniowatą, która znajduje się ok. 2-3 cm poniżej (w kierunku nóg).

2) nacięcie wzdłużne skalpelem skóry pomiędzy jabłkiem Adama a chrząstką pierścieniowatą 

3) zlokalizowanie palcem wskazującym błony więzadła (w wykonanym nacięciu) i nakłucie

4) wprowadzenie zestawu i usunięcie mandrynu

5) stabilizacja rurki, jeśli rurka z mankietem uszczelnienie mankietu powietrzem ze strzykawki.

KONIKOTOMIA przyrządy i etapy działania:

Przyrządy:

-środki do dezynfekcji skóry

-jałowe rękawice, środki ochrony własnej: okulary, maska ochronna

-skalpel chirurgiczny

-długa prowadnica typu bougie

-rurka intubacyjna rozmiar 6 mm

-stabilizator rurki

Etapy działania:

1) ustabilizowanie tchawicy palcami niedominującej ręki oraz zlokalizowanie palcem wskazującym więzadła pierścienno-tarczowego. Więzadło to znajduje się pomiędzy chrząstka tarczowatą czyli popularnym jabłkiem Adama a chrząstką pierścieniowatą, która znajduje się 2-3 cm poniżej (w kierunku nóg).

2) nacięcie wzdłużne skalpelem skóry pomiędzy jabłkiem Adama a chrząstką pierścieniowatą 

3) w wykonanym nacięciu zlokalizowanie palcem wskazującym błony więzadła i wykonanie krótkiego nacięcia poprzecznego o szerokości nie więcej jak 1 cm, w praktyce jest to dosłownie włożenie i usunięcie skalpela. 

4) w wykonanym otworze umieszczenie palca wskazującego

5) wprowadzenie długiej prowadnicy typu bougie a następnie rurki intubacyjnej o rozmiarze 6 mm do momentu schowania się mankietu 2-3 cm, usunięcie prowadnicy, uszczelnienie i ustabilizowanie rurki.

Jakie wskazania odnośnie stanu pacjenta obligują nas do wykonania w/w zabiegów?

Zabiegi te należy rozważyć w wyjątkowych stanach zagrożenia życia, gdzie niemożliwa jest: intubacja dotchawicza lub wentylacja za pomocą maski twarzowej, nadgłośniowych przyrządów typu LMA, I-GEL. Są to przypadki takie jak:

- masywne obrzęki w obrębie górnych dróg oddechowych

- ciężkie termiczne lub chemiczne poparzenia górnych dróg oddechowych

-uszkodzenia mechaniczne w obrębie górnych dróg oddechowych np. przy próbach samobójczych w skutek zadzierzgnięcia przez powieszenie, lub w skutek duszenia przez osobę trzecią.

- masywne urazy twarzoczaszki, które dodatkowo mogą spowodować zachłyśnięcie krwią.

- niedrożność w drogach oddechowych spowodowana ciałem obcym.

Trudności w wykonaniu zabiegu i przeciwwskazania.

Z uwagi na fakt, iż zabiegi te stosuje się niezwykle rzadko w warunkach ZRM, podstawowym problemem ratownika medycznego przy ich wykonaniu jest strach i brak wiedzy. Rzeczywistym problemem mogą być pacjenci z otyłością, z grubą i krótką szyją które to cechy mogą powodować problemy ze zlokalizowaniem więzadła pierścienno-tarczowego. 

Warto zaznaczyć, że zabiegi te powinny być stosowane osób powyżej 12 r.ż., gdyż u młodszych pacjentów lokalizacja więzadła może sprawić dużo trudności, a u niemowląt jest ono praktycznie niewyczuwalne.

Bezpieczeństwo pacjenta oraz powikłania zabiegu.

W przypadku gotowych zestawów do konikopunkcji niektórzy producenci dopuszczają pośrednie nakłucie więzadła pierścienno-tarczowego poprzez skórę (Quicktrach, Pertrach), inni jak PCK Portex zalecają nacięcie skóry a następnie bezpośrednie nakłucie więzadła igłą. Co w takim wypadku, bezpośrednie nakłucie czy nacięcie jest bezpieczniejsze dla pacjenta i jakie mogą być powikłania? 

Zanim przystąpimy do tego zabiegu należy być przede wszystkim dobrze przygotowanym merytorycznie, musimy pamiętać, że są to zabiegi inwazyjne które powodują istotne naruszenie tkanek pacjenta.

W przypadku pośredniego nakłucia więzadła przez skórę wymagane jest użycie siły i precyzji, należy zachować ostrożność aby po przebiciu skóry igła nie ześlizgnęła się z toru wkłucia i nie uszkodziła naczyń krwionośnych na poziomie tarczycy ponieważ może to wywołać krwotok, który utrudni dalsze działania. Natomiast małoefektywna wentylacja przy pomocy prowizorycznego zestawu z kaniulą dożylną, może spowodować barotraumę płuc,

Przypadek:

Pacjent lat 40 będąc w ogródku piwnym wypija napój, w którym pływa pszczoła. Nieświadomie bierze łyk napoju z owadem. Podczas przełykania dochodzi do użądlenia w obrębie jamy ustnej/gardła. Konsekwencją jest masywny obrzęk w obrębie górnych dróg oddechowych i zatrzymanie oddechu. 

Przybyły na miejsce zespół P zastaje pacjenta nieprzytomnego, w głębokiej hipoksji z zachowanym krążeniem. Zespół S dojedzie za ok. 30 minut. Jedynym zabiegiem, który umożliwi resuscytację oddechową jest konikopunkcja lub konikotomia.

Czy zespół potrafi go wykonać do czasu przyjazdu zespołu S?

Na to pytanie musi sobie odpowiedzieć każdy kto decydując się na pracę w zespołach Państwowego Ratownictwa Medycznego świadomie wziął odpowiedzialność za ludzkie życie.

W dobie coraz mniejszej ilości zespołów specjalistycznych czas oczekiwania na pomoc lekarza z S-ki nieubłaganie się wydłuża, to niesie za sobą konieczność posiadania przez ratowników medycznych umiejętności w wykonywaniu zabiegów takich jak konikopunkcja lub konikotomia.

Musimy również pamiętać, że zaniechanie wykonania tych zabiegów w przypadkach wymagających ich zastosowania mogą nieść za sobą konsekwencje prawne z  art. 162 kk. 

Video instruktażowe:

Więzadło pierścienno-tarczowe (polecam kanał YouTube: VUMC Emergency Medicine):



PCK Portex gotowy zestaw do konikotomii:


Konikotomia:


Quicktrach gotowy zestaw do konikopunkcji:


Pertrach gotowy zestaw do konikopunkcji:


https://youtu.be/fW8Rlk_GOSc

Autor: rat. med. Piotr Kluska